اذن دخول

السلام علیک یا بنت رسول الله

*********

بى ‏بى جان! ... سلام.

مى‏ خواستم به زیارت حرمت آیم.

مى‏ خواستم بوسه به ضریح مقدست‏ بزنم.

نمى‏ دانستم رخصت آن را داشتم یا نه؟

آخر، اینجا خانه توست.

هر چند درهاى حرم گشوده است،

ولى آیا مى‏ توان بى ‏اجازه وارد خانه تو شد و بى سلام و درود، از در دیگر خارج گشت؟

آستانى که روح هاى بلندى بوسه بر آن مى ‏زده ‏اند،حرمى که «آشیانه آل محمد» است،حریمى که فرشتگان، پاسبان آنند، مرقدى که پیکر تو رادربرگرفته‏ است،حرمى که نگین شهر ماست،بى‏ بى! ... خواستم بى «اذن دخول‏» وارد شوم،اما نمى‏ دانستم راهم مى‏ دهند؟

زیارتش بهانه نمى خواهد

السلام علیک یا بنت رسول الله

*********

سرت را به شیشه پنجره تکیه داده اى. ماشین از پلیس راه مى گذرد و هر لحظه به شهر نزدیک تر مى شود، دلت بهانه مى گرفت، هواى او را کرده بود که پا در سفر گذاشتى از لحظه اى که ساک را بسته اى و راه افتاده اى هر لحظه بى تابتر شده اى از بلنداى جاده به شهر خیره مى شوى نگاهت از روى ساختمان ها مى گذرد. چشمان تشنه ات در التهاب عطش مى سوزند. چیزى را مى کاوند که خود نمى دانى، دلت گواهى روشنى مى دهد. در تابش نور آفتاب تشعشع خیره کننده «گنبد طلایى» حرمش چشمانت را به آتش مى کشد. نگاه تشنه ات بر روى گنبد قفل مى شود، مى ماند. گویى به آنچه مى طلبیده رسیده است...

حرم فاطمه معصومه (ع) تجلیگاه مرقد حضرت زهرا (ع)

السلام علیک یا بنت رسول الله

*********

مرحوم آیت ­لله سید شهاب­ الدین نجفی مرعشی رحمه الله علیه می­ فرمود: پدرم، مرحوم آیت­ الله سیدمحمود مرعشی (ره) که در نجف اشرف می­ زیست، بسیار علاقمند بود محل قبر شریف جده ­اش حضرت زهرا علیهاالسلام را بیابد، برای این مقصود ختم مجربی انتخاب نمود، چهل شب به آن مداومت کرد تا شاید از محل مرقد شریف حضرت زهرا علیهاالسلام آگاه گردد. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان، به بستر خواب رفت، در عالم خواب به محضر امام باقر (ع) (یا امام صادق ع) رسید.

سفارشات زیارت حضرت معصومه علیها‏السلام

السلام علیک یا بنت رسول الله

*********

علاوه بر روایات فراوانی که از پیشوایان معصوم پیرامون فضیلت زیارت حضرت معصومه علیها‏السلام رسیده، هنگامی که یکی از محدثان برجسته قم،به نام «سعدبن‏سعد» به محضر مقدّس امام رضا علیه‏السلام شرفیاب می‏شود، امام هشتم خطاب به ایشان می‏فرماید:«یاسعدُ عندکمُ لنا قَبْرٌ» «ای سعد!از ما در نزد شما قبری هست.» سعد می‏گوید:«فدایت شوم،آیا قبر فاطمه دختر (موسی‏بن جعفر) علیه‏السلام را می‏فرمایید؟» می‏فرماید:«نَعَم، مَنْ زارَها عارفاً بِحَقِّهافَلَهُ الجَنَّةُ»، «آری، هرکس او رازیارت کند، در حالی که به حق او عارف باشد، بهشت از آن اوست.»(1)

در این حدیث تعبیر «عارِفاً بحَقِّها» بسیار تعبیر بلندی است که فقط درلسان حجج الهی چنین تعبیری به کار می‏رود. امام صادق علیه‏السلام در این رابطه می‏فرماید:

«مَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الجَنّةُ»، «هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب گردد.»(2) و در حدیث دیگری آمده است: «اِنَّ زِیارتَها تُعادِلُ الجَنَّةَ»، «زیارت او همسنگ بهشت است.»(3)

زیارت مأثور

یکی از ویژگیهای حضرت معصومه علیها‏السلام ، ورود زیارتنامه مأثور از معصوم علیه‏السلام است، که بعد از حضرت فاطمه زهرا علیها‏السلام او تنها بانوی بزرگواری است که زیارت مأثور دارد.

بانوان برجسته‏ای چون:آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه امّ البنین ، زینب کبری، حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تردیدی در مقام بلند و جایگاه رفیع آنها نیست، هیچکدام زیارت مأثور ندارند. واین، نشانگر مقام بسیار والای این مهین بانوی اسلام در میان مخدّرات اهلبیت عصمت و طهارت، می‏باشد.

سند زیارت

زیارتنامه معروف حضرت معصومه علیها‏السلام را علاّمه مجلسی قدس‏سره در دائرة المعارف بزرگ خود «بحارالأنوار» این گونه نقل فرموده است:

در برخی از کتب زیارات دیدم که «علی‏بن ابراهیم» از پدرش(ابراهیم بن هاشم) از سعد(بن سعد احوص) از حضرت علی‏بن موسی‏الرّضا علیه‏السلام روایت کرده که فرمود:«یا سعدُ عندکُمْ لَنا قَبْرٌ» «ای سعد! در نزد شما از ما قبری هست.» سعد می گوید: عرض کردم :«فدایت گردم،آیا قبر فاطمه دختر موسی(بن جعفر) علیه‏السلام را می‏فرمایید؟» فرمود: «آری ، هر کس او را زیارت کند در حالی که عارف به حقّ او باشد ، بهشت از آن اوست . پس هر گاه به کنار قبر او آمدی، در نزدیک سر او بایست و 34 مرتبه «اللّه‏اکبر» و 33 مرتبه «سبحان اللّه» و 33 مرتبه «الحمدللّه» بگو ، سپس بگو: «السلام علی آدم صفوة‏اللّه، السلام علی نوحٍ نبیِّ اللّه...(4)

علاّمه مجلسی علاوه بر «بحارالأنوار» در کتاب ارزشمند: «تحفة‏الزّائر» نیز این حدیث شریف را از امام رضا علیه‏السلام به همین تعبیرنقل کرده است.(5)

اهمیّت تحفة‏الزّائر در این است که علّامه مجلسی در مقدّمه آن، ملتزم شده که در این کتاب فقط زیارتهائی را نقل کند که با سند معتبر به دستش رسیده است.(6) بعد از علاّمه مجلسی ، پژوهشگر بزرگ، آیة‏اللّه حاج سیّد حیدر کاظمی ، متوفّای 1265 ه·· . ق در کتاب پرارج «عمدة‏الزّائر» زیارتنامه حضرت معصومه علیها‏السلام را به شرح زیر آورده است:«در برخی از کتب مزار اصحاب ما (امامیّه) با سند نیکو از سعد، از علی‏بن موسی الرّضا علیه‏السلام روایت شده که خطاب به سعد فرمود: «ای سعد! برای ما در نزد شما قبری هست.» گفتم: «فدایت شوم ،قبر فاطمه دختر موسی را می‏فرمایید؟» فرمود: آری، هر کس او را زیارت کند در حالی که عارف به حقّ او باشد، بهشت از آن اوست . پس هر گاه به کنار قبر او آمدی، در نزد سرش رو به قبله بایست و 34 مرتبه«اللّه‏اکبر» و 33 مرتبه«سبحان اللّه» و 33 مرتبه«الحمدللّه» بگو ، سپس بگو: «السّلام علی آدم صفوة‏اللّه...(7)

بعد از حضرت فاطمه زهرا علیها‏السلام او تنها بانوی

بـزرگواری است کـه زیارت مأثـور دارد.

سید حیدر کاظمی از مراجع برجسته قرن سیزدهم و نیای بزرگ خاندان رفیع «آل سیدحیدر» در کاظمین بود، شیخ آقابزرگ تهرانی درحقّ او فرموده: « عالم ،فقیه، محدث جلیل القدر، مرجع خاصّ وعام، غیور در دین و خشن در دفاع از حریم پروردگار بود.» (8)

این بزرگوار نیز چون علاّمه مجلسی، نام آن کتاب مزار را برای ما بیان نفرموده، جزاین که بر معتبر بودن سند آن، تصریح کرده و از جهت حدیث‏شناسی از سند آن «حَسَن» تعبیر نموده است.

از تعبیر سید حیدر کاظمی استفاده می شود که همه راویان حدیث در آن کتاب مزار ذکر شده، مؤلّف کتاب و همه سلسله روات، مورد اعتماد و استناد می‏باشند، زیرا معنای «حدیثِ حَسَن» به طوری که علمای حدیث فرموده‏اند، چنین است:

«حدیث حسن آن است که سندش به معصوم علیه‏السلام متّصل باشد و همه راویان آن امامی و ممدوح باشند با مدحی مقبول و معتنا به، و این مدح، معارض باذمّ نباشد، اگر چه بر عدالت برخی از آنها تصریح نشده باشد.»(9)

با توجّه به اینکه سید حیدر کاظمی به تصریح علّامه تهرانی ، حدیث شناس جلیل القدری بود و او تصریح کرده که سند این زیارتنامه، «حَسَن» می‏باشد و در تعریف حدیث حسن «اتّصال سند تاامام معصوم علیه‏السلام » قید شده ، معلوم می‏شود که در آن کتاب مزار،سلسله اسناد این زیارت ذکر شده بود، جز اینکه علاّمه‏مجلسی و مرحوم سیّد حیدر کاظمی آن را نقل نکرده‏اند.

از مطالب بالا نتیجه می‏گیریم که برای اثبات وثاقت راویان حدیث از مؤلف کتاب تا علی‏بن ابراهیم دو راه بیشتر نداریم:

1 ـ تصریح سیّد حیدرکاظمی بر وثاقت آنها، از نقطه نظر حدیث شناسی و تعبیر «سندحسن».

2 ـ اعتماد علاّمه مجلسی برآنها، از طریق نقل این زیارتنامه در کتاب «تحفة‏الزائر» که در مقدمه آن ملتزم شده که در این کتاب تنها زیارتهائی را نقل کند که باسند معتبر به او رسیده باشد.

و اما دیگر رجال حدیث از وثاقت بسیار محکمی برخوردار هستند که اینک به طور فشرده اشاره می‏کنیم:

این حدیث را «علیّ بن ابراهیم» از پدرش «ابراهیم بن هاشم» از «سعدبن سعد» از حضرت علی بن موسی الرّضا علیه‏السلام روایت کرده، و هرسه از اصحاب برجسته امامان و مورد عنایت حضرات معصومین علیهم‏السلام می‏باشند و اینک اشاره‏ای کوتاه:

1 ـ علیّ بن ابراهیم بن هاشم قمی

نجاشی پیشوای رجالیّون درحق او می‏نویسد: «در حدیث، مورد وثوق، دقیق، مورد اعتماد و صحیح العقیده می‏باشد.»(10) و این مطلبی است که همه رجالیّون برآن تأکید می‏کنند.(11)

علی بن ابراهیم صاحب تفسیر معروف به «تفسیر قمی» از اساتید مرحوم کلینی بود و کلینی احادیث فراوانی از او روایت کرده است.(12)

وی که مورد اعتماد همه محدّثان بود، این حدیث را از پدرش «ابراهیم بن هاشم» روایت کرده است.

2 ـ ابراهیم بن هاشم

در وثاقت او نیز هیچ تردیدی نیست. آیة‏اللّه خوئی قدس‏سره بروثاقت او تأکید کرده(13) و سیدبن طاووس برآن ادعای اجماع نموده است.(14)

پسرش علی بن ابراهیم در تفسیر خود از او به کثرت نقل حدیث نموده، در حالی که او ملتزم است که در این کتاب از غیر ثقه حدیث نقل نکند.

او همچنین در سند «کامل الزّیارات» قرار گرفته و آن نیز گواه دیگری بروثاقت اوست.

وی نخستین کسی است که حدیث اهل‏بیت علیهم‏السلام را در قم منتشر ساخت، و قمیّون با آن سخت‏گیری که در مسأله نقل حدیث داشتند، بر او اعتماد کردند.(15)

ابراهیم بن هاشم، با این جلالت قدر، این حدیث را از «سعدبن سعد احوص» نقل کرده است.

3 ـ سعدبن سعد احوص

او نیز از اصحاب امام رضا علیه‏السلام است و همه علمای رجال بروثاقت او تأکید کرده‏اند.(16)

وی از نیک بختانی است که حضرت جواد علیه‏السلام در حقّشان فرموده: «خداوند به آنها جزای خیر دهد که در مورد من حقّ وفا را ادا کردند.»(17)

روی این بیان، حدیث سعدبن سعد از امام رضا علیه‏السلام ، که شامل زیارتنامه حضرت معصومه علیها‏السلام می‏باشد، باسند معتبر توسط راویان مورد اعتماد و استناد، که همگی امامی و ممدوح می‏باشند، با سلسله سند متّصل به علامه مجلسی و سید حیدر کاظمی رسیده است که ما وثاقت شماری از آنها را از اعتماد علامه مجلسی و تصریح سید حیدر کاظمی اثبات کردیم و وثاقت تعداد دیگری از آنها را از ارکان علم رجال و اساطین علم درایه نقل کردیم.

و اینک پاسخ چند پرسش پیرامون متن وسند این زیارتنامه:

1 ـ آیا ابراهیم بن هاشم، امام رضا علیه‏السلام را درک کرده و از آن حضرت حدیث نقل کرده است؟

اگرچه برخی از علمای رجال در این موضوع تردید کرده‏اند(18) ولی ظاهراً تردیدی در آن نیست، زیرا شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام‏رضا علیه‏السلام یاد کرده‏است.(19) و شیخ عمادالدّین محمدبن ابی‏القاسم طبری، از مشایخ روایتی قطب راوندی و ابن مشهدی، در کتاب گران سنگ «بشارة المصطفی» با سلسله اسنادش از ابراهیم بن هاشم روایت می‏کند که گفت: «در ایامی که امام رضا علیه‏السلام در مدینه بود، در مجلس آن حضرت حضور یافتم، پس مردی از برادرش به آن حضرت شکایت کرد، حضرت رضا علیه‏السلام خطاب به او فرمود...»(20)

این روایت به صراحت دلالت می‏کند بر اینکه ابراهیم بن هاشم به محضر امام رضا علیه‏السلام شرفیاب شده و از آن حضرت نقل حدیث کرده است.

2 ـ آیا ابراهیم بن هاشم با حضرت جواد علیه‏السلام دیدار کرده است؟

ابن حجر عسقلانی از کتاب «تاریخ ری» نقل کرده که ابراهیم بن‏هاشم، زمان امام جواد علیه‏السلام را درک کرده ولی با آن حضرت دیدار نکرده است.(21)

ولی روایات او از امام جواد علیه‏السلام موجود است، از جمله روایتی است که کلینی و شیخ طوسی از او روایت کرده‏اند که گفت: «در محضر ابوجعفر ثانی (امام جواد) علیه‏السلام بودم که صالح بن محمدبن سهل وارد شد، که متولی موقوفات امام علیه‏السلام در قم بود. پس به محضر آن حضرت عرضه داشت...»(22)

روی این بیان، ابراهیم بن هاشم به محضر امام رضا و امام جواد علیهما‏السلام رسیده و از محضر مقدّسشان روایت نقل کرده است.

---

1 ـ بحارالانوار، ج 102، ص 266.

2 ـ مستدرک وسائل، ج 10، ص 368.

3 ـ تاریخ قم، ص 215.

4 ـ بحارالانوار، ج 102، ص 265ـ267.

5 ـ تحفة‏الزائر، ص 505.

6 ـ همان، ص 3.

7 ـ عمدة‏الزّائر، ص 398.

8 ـ الکرام البررة، ج 1، ص 448.

9 ـ مقباس الهدایة، ج 1، ص 160.

10 ـ رجال نجاشی، ص 260.

11 ـ رجال علاّمه، ص 100؛ رجال ابن داود، ص 135.

12 ـ نقدالرّجال تفرشی، ص 224.

13 ـ معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 317.

14 ـ فلاح السّائل، ص 158.

15 ـ معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 317.

16 ـ رجال شیخ، ص 378؛ نجاشی، ص 179؛ نقدالرّجال، ص 148؛ ابن داود، ص 101؛ علامه، ص 78؛ معجم رجال الحدیث، ج 8، ص 59؛ قاموس الرّجال، ج 5، ص 37؛ منتهی المقال، ج 3، ص 319 و مستدرکات علم الرّجال، ج 4، ص 31.

17 ـ کشّی، ص 503؛ تحریر طاووس، ص 266.

18 ـ رجال نجاشی، ص 16؛ تهذیب المقال، ج 1، ص 275.

19 ـ رجال شیخ طوسی، ص 369.

20 ـ بشارة المصطفی، چاپ نجف، 1383 ه·· .، ص 78.

21 ـ لسان المیزان، ج 1، ص 120.

22 ـ ماهنامه کوثر، شماره 25، فروردین 78، ص 55، ستون سوم.

فضیلت زیارت حضرت معصومه (س)

السلام علیک یا بنت رسول الله

*********

روایات درباره فضیلت زیارت آن بانوى برگزیده اسلام بهترین سند در رابطه با فضایل آن بزرگوار است ، که امامان معصوم پیروان خود را تشویق و توصیه به زیارت مرقد نورانى ایشان فرمودند و پاداش عظیمى براى آن بیان کردند که چنین پاداشى در باب زیارت اولاد موسى بن جعفر(علیه السلام) بعد از حضرت رضا(علیه السلام) بى سابقه است ; ما در اینجا چند روایت را ذکر مى کنیم :